Intro 1

De Turkse cartoon en strip is een tamelijk op zichzelf staande kulturele uiting, niet zozeer wat betreft de invloeden waar ze aan onderhevig is, wel in haar onbekendheid buiten de eigen landsgrenzen. In elk geval wat West-Europa betreft. En zeker vergeleken met de Amerikaanse, of de laatste tiental jaren de Japanse, om maar even wat buitencontinentale gebieden te noemen...
Ai.
Laat ik voorzichtig zijn met al te boude veronderstellingen, een expert ben ik niet, alleen erg nieuwsgierig. De ontdekkingsreis waar de kop van dit blog naar verwijst, is nog maar net begonnen. Feit blijft : ikzelf kreeg pas rondom 1980 enige notie van wat zich op cartoonterrein in Turkije afspeelt. Terwijl de eerste algemeen als zodanig erkende cartoons, karikaturen heette het toen nog, daar al halverwege de 19de eeuw werden gepubliceerd!
Juist, toen bestond ik ook nog niet, een aanvaardbare excuus voor mijn onwetendheid. Maar desalniettemin, het is laat, veel te laat voor iemand die strips eet en drinkt. Zo wist ik al van Argentijnse strips, en van Chinese en Russische voordat ik met de Turkse kennismaakte.
Rond 1980 tekende ik zelf cartoons en een enkele strip voor Motief, maandblad van het toenmalige Nederlands Centrum Buitenlanders in Utrecht.  Die stichting gaf een hele reeks bladen uit, speciaal gericht op de grote migrantengemeenschappen. Daaronder twee (gedeeltelijk) in het Turks: Ilke en Çoçuk. Ik moet daar ter redactie, bij de collega's, wel eens Turkse cartoons hebben gespot.
Maar dat is nogal vaag. Bewuste inname van het echte spul kwam iets later, na aanschaf van de pocket 'Karikatürkei/Karikatürkiye' samengesteld door Thomas Balkenhol (buntbuch-verlag gmbh, Hamburg 1981), gevonden bij een boekhandel in de stad.

omslagtekening: Turhan Selçu

In deze tweetalige (D/Tr) uitgave kwam vooral de sociaalkritische, politieke cartoon aan bod, maar daar was de tijd natuurlijk ook wel naar.
Likkebaardend nam ik de scherpe visies van Turhan Selçuk in me op, en van die andere klassiekers: Tan Oral, Mim Uykusuz, Cafer Zorlu, Oğuz Aral, Ferruh Doğan... hoe ze met welgemikte pennestroken en een paar woorden tegen de heersende mores taan de kaak stelden, de junta, de armoede, uitbuiting, religie. Voelde me erdoor gesterkt, vooral ook door de wetenschap dat er 'daar' ook een goede strijd werd gestreden.
Het boekje raakte in de loop der tijd steeds verweesder, kwam op een rommelplank in mijn kast terecht. En ik vergat het vervolgens. Er kwamen kinderen, het leven werd drukker, en er waren nog zoveel andere goeie strips en cartoons te ontdekken. Die gemakkelijker te vinden waren ook.
Want zoals gezegd: Turkse cartoonbladen komen het land bijna niet uit, Turkse strips worden zelden vertaald voor buitenlandse uitgaven, en Turks is (voor mij althans) erg moeilijk te begrijpen.
Het duurde dus een tijdje voordat het Turkse tekenwerk weer bij mij in the picture kwam.

(wordt vervolgd)

Onderstaande tekeningen zijn schaamteloos gereproduceerd uit bovengenoemd boek. Alle rechten berusten bij de respectievelijke auteurs.

Bülent Seren 1964, het plaatsje Varto voor en na de aardbeving

Tekin Aral 1973, regeringscoalitie van CHP en MSP

Turhan Selçuk 1971, bij de beruchte staatsgreep van 18 maart

Tan Oral 1975, twee soorten schrijvers

Turhan Selçuk 1959, duel tussen de pers en justitie

Tan Oral 1977, blik op de kustplaats Izmir

Turhan Selçuk 1963, links 'handelswaar', rechts 'eigendom'

Yalçin Çetin, de emigratie, de 'angstaanjagende Turken'

Oguz Aral, 1980, bij de limonadestand: 3 'Goed, maar ik wil eerst geld zien!', 4 'Kroonkurken tellen niet!' 5 'Knikkers ook niet!', 6 'Geld, zoon, geld! Met een plaatje van Ataturk erop, en een vijf...'

Mustafa Eremektar 1957, 'Ik ben een modern mens. Ik kan mijn vrouw toch geen zon en zee ontzeggen?'